Long nhãn dùng để bồi bổ bệnh hay quên thần kinh kém
Còn có tên là lệ chi nô, á lệ chi.
Tên khoa học Euphoria longana Lank [Euphoria longana (Lour.) Steud., Nephelium longana Lamk.]
Thuộc họ Bồ hòn Sapindaceae.
Long nhãn nhục (Arillus Longanae) là áo hạt phơi hay sấy khô nửa chừng của quả nhãn. Tên lệ chi nổ vì mùa nhãn đến ngay sau khi mùa vải đã hết như người hầu cận theo chủ nhân (lệ chi là quả vài, nó là người hầu cận). Tên long nhãn vì giống mắt con rồng (long là rỔng, nhãn là mắt).
Mô tả cây nhãn
Cây nhãn cao 5-7m. Lá rườm ra, vỏ cây xù xì, sắc xám, nhiều cành, nhiều lá um tùm, xanh tươi luôn, không hay héo và rụng như là các cây khác. Lá kép hình lông chim, mọc so le gồm 5 đến 9 lá chét hẹp, dài 7-20cm, rộng 2,5-5cm. Mùa xuân vào các tháng 2-3-4 có hoa màu vàng nhạt, mọc thành chùm ở đầu cành hay kẽ lá, đài 5-6 răng, tràng 5-6, nhị 6-10, bầu 2-3 ô. Quả có vỏ ngoài màu vàng xám, hầu như nhắn (chỉ có một ô của bầu phát triển thành quả, các ô kia tiêu giảm đi). Hạt đen nhánh có áo hạt trắng bao bọc.
Phân bố, thu hái và chế biến nhãn
Ở Việt Nam đâu cũng có, nhưng nhiều và quý nhất là nhẫn Hưng Yên. Có mọc ở miền Nam Trung Quốc, Thái Lan, Đông Ấn Độ. Thu hoạch vào tháng 7-8.
Có nhiều loại nhãn: Nhãn trơ cùi rất mỏng. không chế được long nhãn. Nhãn nước cùi rất nhiều nước, chế được lòng nhân, nhưng phẩm chất kém, chế tốn nhiều công (18-20kg nhân tươi mới được 1kg long nhãn). Nhãn lồng (vì khi quả nhãn gần chín người ta thường dùng long tre hay nứa để giữ chim, giơi khỏi ăn) loại này cùi dày và trọng.
Nhẫn mua về để cả chùm cả vỏ, nhúng vào nước sôi 1-2 phút (không để lâu quá sẽ nứt vỏ), để nguyên cả chùm, ngày phơi, đêm sấychừng 36-42 giờ-cho đến khi khô vừa phải (lúc lắc quả nhãn thấy kêu lóc cóc) thì bóc vỏ, bỏ hạt, lấy củi đem sấy cho đến khi cảm không dính tay là được. Nhiệt độ sấy không cao quá 50-60° C. Tỷ lệ chế biến: 100kg quả tươi cho 10-12kg long nhãn.
Thành phần hoá học long nhãn
Cùi nhãn khi tươi có 77,15% nước, độ tro 0,01%, chất béo 0,13%, protit 1,47%, hợp chất có nitơ tan trong nước 20,55%, đường sacaroza 12,25%, vitamin A và B.
Cùi khô (long nhãn nhục) chứa 0,85% nước, chất tan trong nước 79,77%, chất không tan trong nước 19,39%, độ tro 3,36%. Trong phần tan trong nước có glucoza 26,91%, sacaroza 0,22%, axit taetric 1,26%. Chất có nitơ 6,309%. Hạt nhân chứa tinh bột, saponin, chất béo và tanin.
Trong chất béo có các axit xyclopropanoit và axit dihydrosterculic C,H, 0, khoảng 17,4% (C. A. 1969, 71, 103424m). Hạt nhãn cạo bỏ lớp vỏ đen, thái mỏng tán bột rắc lên những vết thương chảy máu, hoặc trộn với dầu bôi lên nơi bị bỏng.
Trong lá nhân có quexitin, quexitin, tanin (C. A. 1949, 43, 861 861lc), ngoài ra còn có p-sitosterol, epifriendelanol CH40, friedelin C HO và 16 – hentacontanol (C. A. 1972, 76, 1978v). Lá nhẵn có vị nhạt, tính bình, có tác dụng chữa cảm mạo với kiểu 10-15g dưới dạng thuốc sắc.
Tác dụng dược lý
Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu
Công dụng và liều dùng
Ngoài công dụng làm thực phẩm, long nhãn nhục là một vị thuốc nhân dân dùng để bồi bổ, hỗ trợ chữa các bệnh hay quên, thần kinh kém, hay hoảng hốt, thần kinh suy nhược, không ngủ được. Ngày dùng 9 đến 10g dưới dạng thuốc sắc hay cao lỏng. Hạt dùng ngoài hay dùng hoặc uống trong (rất ít dùng) với liều 3-9g. Hạt chữa các chứng chốc lở, bị đứt tay, đứt chân (tán nhỏ, rắc lên vết đứt chân, tay), gội đầu. Theo tài liệu có, long nhãn vị ngọt, tính bình, vào 2 kinh tâm và tỳ. Có tác dụng bổ tâm tỳ, nuôi huyết, an thần, ích trí, dùng chữa huyết hư sinh hay quên, hồi hộp mất ngủ. Những người đầy bụng kém ăn không dùng được.
Đơn thuốc có long nhãn và hạt nhân
Chứa các chứng do tư lự quá độ, buồn bực không ngủ, hay quên:
Bài quy tỳ: Long nhãn, táo nhân (sao), hoàng kỳ (trích), phục thẩn mỗi vị 4g, mộc hương 6g. cam thảo (trích) 4g, gừng 3 lát, táo đỏ một quả. Sắc uống nóng.
Khe ngón chân lở ngứa:
Hạt nhân bỏ vỏ đen, thái mỏng, phơi khô, tán nhỏ, rắc vào.
Hỗ trợ Chữa các triệu chứng kén ăn, mất ngủ, mô hồi trộm, mệt nhọc:
Cao ban long và long nhãn (đơn thuốc của Hải Thượng Lãn Ông). Còn có tên là nhị long ẩm: Cao ban long 40g, long nhãn 50g. Sắc long nhãn với nước. Thái nhỏ cao ban long cho vào nước sắc long nhăn. Đun nóng để hoà tan. Để nguội, thái thành từng miếng mỏng. Trước khi đi ngủ tối và sáng sớm uống mỗi lần 10g cao này.
Nguồn: giáo sư tiến sĩ: Đỗ Tất Lợi
Xem thêm: Thiên trúc hoàng (trúc cao) hỗ trợ trị sốt mê man bị cảm
*Lưu ý: Hiệu quả của sản phẩm còn tùy thuộc vào cơ địa mỗi người*
Thông tin liên hệ:
CÔNG TY TNHH SX & TM DƯỢC LIỆU HÒA BÌNH
Địa chỉ: Thôn Om Làng – xã Cao Dương – huyện Lương Sơn – tỉnh Hòa Bình
Hotline: 0976 836 586
Email: congtyduoclieuhoabinh@gmail.com