Cây khiên ngưu tác dụng tả khí phận thấp nhiệt, trục đờm
Còn gọi là hắc sửu, bạch sửu, bìm bìm biếc, kaladana (Ấn Độ).
Tên khoa học Ipomoea hederacea Jacq (Pharbitis hederacea Choisy).
Thuộc họ Bìm bìm Convolvulaceae.
Khiên ngưu tử (Pharbitis hay Semen Pharbitidis) là hạt phơi khô của cây khiến ngưu hay bìm bìm biếc. Cây khiến ngưu còn cho ta vị thuốc nhựa khiến ngưu (Resina Pharbitidis).
Khiên là dắt, ngưu là trâu là vì có người dùng vị thuốc này khỏi bệnh, dắt trâu đến tạ ơn người mách thuốc. Hắc sửu là chỉ hạt màu đen, bạch sửu là hạt màu trắng.
Mô tả cây khiên ngưu
Khiên ngưu là một loại dây leo, cuốn, thân mảnh, có điểm những lông hình sao. Lá hình tim, xẻ 3 thuỳ, nhẵn và xanh ở mặt trên, xanh nhạt và có lông ở mặt dưới, dài 14cm, rộng 12cm, cuống dài 5-9cm, gầy, nhẵn. Hoa màu hồng tím hay lam nhạt, lớn, mọc thành xim 1 đến 3 hoa, ở kẽ lá. Quả nang hình cầu, nhẵn, đường kính 8mm, có 3 ngăn. Hat 2-4, hình 3 canh, lưng khum, hai bên dẹt, nhẵn, nhưng ở tễ hơi có lông, màu đen hay trắng tuỳ theo loài, dài 5-8mm, rộng 3-5mm. 100 hạt chỉ nặng chừng 45g
Phân bố, thu hái và chế biến cây khiên ngưu
Mọc hoang ở nhiều tỉnh nước ta Còn mọc ở Ấn Độ, Inđônêxia, Thái Lan, Nhật Bản, Philipin, Trung Quốc.
– Vào các tháng 7-10, quả chín, người ta hái về, đập lấy hạt phơi khô là được.
Tác dụng dược lý cây khiên ngưu
Cấu tạo hoá học của phacbitin gần giống cấu tạo của chất jalapin, một chất nhựa tẩy có trong một số cây Convolvulus officinalis Benth, Ipomea orizabensis Led., Ipomea simulans Hance cùng họ với Bìm bìm nhưng không có thấy ở nước ta.
Phacbitin có tác dụng tẩy mạnh, có tăng sức co bóp của ruột. Theo Ngô Văn Thuỳ (1948, Trung Hoa y học tạp chí, 34: 435) hắc sửu và bạch sửu còn có tác dụng trừ diệt giun (trong thí nghiệm) nhưng chưa rõ tác dụng diệt giun của nó trong cơ thể động vật như thế nào.
Công dụng và liều dùng cây khiên ngưu
Tính chất theo đông y thì khiến ngưu vị cay, tính nóng hơi có độc, vào 3 kinh phế, thận và đại tràng. Có tác dụng tả khí phận thấp nhiệt, trục đờm, tiêu ẩm lợi phi tiên (đại tiểu tiên) là thuốc hỗ trợ chữa tiên bị, và cước khí, chủ tị hạ khí, lợi tiểu tiện hỗ trợ chữa cước thũng (phù), sát trùng.
Trong thực tế, khiến ngưu dùng làm thuốc thông đại và tiểu tiện, thông mặc đôi khi có tác dụng ra giun.
Liều dùng mỗi ngày 2-3g tán bột, dùng nước chiều thuốc. Nếu dùng nhựa khiến ngưu chỉ dùng mỗi ngày 0,20-0,40g, có thể dùng tới 0,60-1,20g hoặc 1,50g.
Nhựa khiến ngưu chế như sau: Chiết xuất bằng Cồn, có để thu hồi côn, dùng nước rửa cặn còn lại cho hết phần tan trong nước, sấy khô.
Đơn thuốc có khiến ngưu
1.. Đơn thuốc hỗ trợ chữa phù thũng, nằm ngôi không được:
Khiên ngưu 10g, nước 300ml. Sắc còn 150ml chia 2 lần uống trong ngày, nếu tiểu tiện nhiều được thì khỏi. Có thể tăng liều uống cao hơn nữa tuỳ theo bệnh tình có thể uống tới 40g.
2.. Thuốc lợi đại tiểu tiện:
Bột kép khiến ngưu: Bột khiến ngưu 150g axit tactic 270g, gừng khô tán bột 30g, trộn đều. Ngày uống 3-3,5g bột này.
3.. Viên khiên giàu chứa tinh thần phân liệt (Y học thực hành, 1968, 154: 27-29): Đại hoàng 12g, hùng hoàng 12g, hắc và bạch sửu 24g, kẹo mạch nha 16g. Các vị tán bột, viên thành viên 2g. Ngày uống 4 viên. Dùng một đợt 15 ngày liền, nghỉ 7 ngày Tổi lại dùng tiếp.
Chú thích:
Ngoài hạt khiến ngưu kể trên, người ta còn dùng bạt cây mao khiến ngưu Ipomea purpurea (L). Lam. (Pharbitis hispida Choisy) cùng họ. Lá cây nguyên không xẻ. Có người dùng cả lá cây bìm bìm sắc uống cũng thấy tác dụng lợi tiểu.
Xem thêm: Khoai lang thực phẩm nhuận tràng dễ tiêu
Nguồn: giáo sư tiến sĩ: Đỗ Tất Lợi
*Lưu ý: Hiệu quả của sản phẩm còn tùy thuộc vào cơ địa mỗi người*
Thông tin liên hệ:
CÔNG TY TNHH SX & TM DƯỢC LIỆU HÒA BÌNH
Địa chỉ: Thôn Om Làng – xã Cao Dương – huyện Lương Sơn – tỉnh Hòa Bình
Hotline: 0976 836 586
Email: congtyduoclieuhoabinh@gmail.com