Đặc điểm thực vật của canh ki na ( trái ô môn )

Cây canh ki na ( trái ô môi ) là một trong những loài cây bóng mát đẹp và dễ trồng. Trong y học cổ truyền, lá canh ki na được dùng để chữa nhiều bệnh ngoài da, quả canh ki na cũng được dùng làm thuốc bổ,…Canh ki na có đặc điểm thực vật như thế nào? Cùng tìm hiểu bài viết sau đây nhé.

Canh ki na có tên gọi khoa học là Cinchona sp thuộc họ Cà phê (Rubiaceae ).

Đặc điểm thực vật cây canh ki na

Cây canh ki na là giống cây thân gỗ, có chiều cao trung bình từ 15 đến 20m. Cây có nhiều cành phân nhánh, cành non có lớp lông mịn bao phủ, cành già có màu nâu xám.

Phần lá mọc đối xứng và có cuống, lá có kích thước lớn, dạng lá kép lông chim.

Hoa thường có màu trắng hoặc hồng, mọc thành chùm và có mùi thơm đặc trưng.

Quả canh ki na có hình trụ, vỏ màu đen, cong như hình lưỡi liềm, đường kính rộng khoảng 3 – 4cm, chiều dài từ 50 đến 60cm. Khi quả già thì khô cong, trong hạt có chứa từ 50 – 60 ô, các ô được ngăn cách nhau bởi một vách dày khoảng 0,5mm và rất giòn. Mỗi một ô chứa một hạt dẹt và cứng. Ở các vách ngăn có lớp cơm mềm, màu nâu đen, mùi hắc, vị ngọt chát nhẹ. Chính bởi thứ cơm có màu nâu đen và đặc sền sệt trong quả canh ki na được sử dụng để ngâm rượu làm thuốc bổ chăm sóc sức khỏe.

Phân bố cây canh ki na

Cây canh ki na có nguồn gốc tại các vùng nhiệt đới Nam Mỹ và phân bố cũng chủ yếu tại các vùng này. Ở đây, những loại cây canh ki na đều mọc hoang dại tại những sườn phía Đông của dãy núi chạy dài khoảng 4000km thuộc các nước Colombia, Equator, Peru, Bolivia. Vùng có nhiều canh ki na mọc hoang nhất thường có độ cao từ 1500m – 3000m, nhiệt độ trung bình hàng năm là 15 độ C, độ ẩm cao, ít chênh lệch nhiệt độ và mưa nhiều. 

Tại nước ta, vỏ cây canh ki na mới được biết đến và sử dụng vào khoảng đầu thế kỷ 20, trồng nhiều nhất là vùng cao nguyên Lang Biang (Trung Bộ). Tuy nhiên, toàn bộ vị thuốc này đều phải nhập khẩu vì vốn nguồn gốc của loại thuốc này là thuộc Nam Mỹ. Vào khoảng năm 1925, thực dân Pháp đã trồng thí nghiệm thành công cây canh ki na tại một số vùng miền thuộc miền Nam và miền Bắc nước ta nhưng không phục vụ đủ nhu cầu. 

Bộ phận sử dụng

Cây canh ki na có thể sử dụng cả rễ, thân, quả và lá làm thuốc chữa bệnh, trong đó bộ phận được sử dụng nhiều nhất là quả canh ki na.

Ngoài ra, thì lá và vỏ thân được sử dụng để điều trị vết thương do rết, bọ cạp, rắn cắn…

Thu hái, bào chế và bảo quản

Thông thường, cây canh ki na được hái vỏ vào năm thứ 10 do tỉ lệ quinin không bị giảm. Lúc này, vỏ cũng dày và dễ bóc hơn. Tuy nhiên, người ta cũng có thể hái vỏ cây sớm hơn vào khoảng năm thứ 3-4 do những cây này mọc chen nhau và tranh giành không khí, ánh sáng. Ở trường hợp này, người ta sẽ chặt những cây quá nhỏ, gầy và những cây mọc quá nhanh. Bỏ vỏ vào khoảng mùa xuân hoặc mùa thu.

Hàm lượng các hoạt chất trong cây phụ thuộc vào loài canh ki na được trồng và chất đất tại những độ cao khác nhau. Khi chặt cây, cành để bóc vỏ, cần phải chừa lại gốc để cây tạo ra thân cành mới.

Vỏ sau khi bóc ra sẽ đem phơi khô dần dưới ánh sáng mặt trời, rồi đem sấy ở nhiệt độ không quá 70⁰C, vì sấy ở nhiệt độ cao hàm lượng alcaloid trong vỏ sẽ bị giảm.

Thành phần hóa học

Cây canh ki na có thành phần hóa học khá đa dạng, trong đó phải kể đến các chất như:

• Tanin catechic (3 tới 5%), khi oxy hóa sẽ thành phlobaphen màu đỏ của canh ki na;
• Tinh dầu, axit hữu cơ (quinic), heterosid triterpenic (quinovosid);
• Vỏ canh ki na có chứa alcaloid 15%, thành phần chủ yếu là L-quinin, glycosid đắng là quinovin, L-quinidin, acid quinic D-cinchonin, …;
• Chất nhựa tinh bột;
• Các chất vô cơ.

<<<xem thêm: Những ai không nên sử dụng huyết giác?

Dược liệu Hòa Bình được thu hái phơi nắng hoàn toàn tự nhiên, không có chất bảo quản. Để bảo quản tốt nhất tránh ẩm mốc, quý khách hàng dùng 10-15 ngày thì nên đem phơi lại.

Mọi thắc mắc:

CÔNG TY DƯỢC LIỆU HÒA BÌNH

Địa chỉ: Thôn Om Làng – Xã Cao Dương – Huyện Lương Sơn – Tỉnh Hòa Bình

SĐT: 0976 836 586

WEBSITE: DUOCLIEUHOABINH.NET.VN

*Lưu ý: Hiệu quả/Công dụng có thể khác nhau tùy theo thể trạng/cơ địa mỗi người. Do đó, các bạn hãy liên hệ trực tiếp để được tư vấn rõ hơn.